Sentralisering er å pille ut små steinar i steingarden som har halde lokalsamfunn og folk saman i hundrevis av år.
Av Marit Aakre Tennø
Sentralisering er eit nøkternt ord, det tyder at noko flyttar på seg. Frå ein utkant og inn til eit sentrum. Folk, arbeidsplassar eller tenester. For kommunen er det økonomi, eit budsjett som må gå opp. For SSB er det statistikk, og for regjeringa ser det ut til å vere ideologi. For oss som bur i ein utkant, er det livet rundt oss.
Ein februarkveld vinteren 2019 køyrer eg E6 oppover Gudbrandsdalen i fjorten minus midt i blåtimen. Eg svingar av der Gudbrandsdalen smalnar inn og vert til gjel og fjellbygder. Ned til bygda Sel i kommunen med same namn. Elvesletta og bygda er dekt av eit lite lag med snø.
Skulen som forsvann
Denne kvelden skal eg møte Synne og Petter, som begge kjempar mot å legge ned skulen i bygda.
Denne tysdagen var det ti grader varmare i Oslo enn på Sel. Inne hjå Synne Grothe er det lyst, moderne og lunt. Det er ingen ting ved interiøret, maten eller måten dei ter seg på, som avslører at dei ikkje bur på Grefsen eller Nordstrand. Mannen kokar suppe til oss. Han arbeider i reiselivsbransjen og skal vidare på jobbreise om nokre timar. Synne er nett komen heim frå arbeid på ungdomsskulen på Otta. Ho er som slike driftige bygdedamer er: blid, direkte og handlekraftig.
Eg har snakka med ho veka før på telefon, og eg har lese lesarbrev ho har skrive i lokalavisa. Eg veit at ho er sint og fortvila, sjølv om ho på ingen måte lever ute i marginane eller i det ytre er råka av ein sentraliserande politikk.
Synne tek meg med på ein rundtur i bygda. På ei høgde over bygda kan du sjå Laurgard ruve. No er det ein sliten trevilla, men ein gong var det ein staseleg skyss-stasjon. Her budde eventyrsamlar Asbjørnsen då han var på veg gjennom Gudbrandsdalen for å samle eventyr midt på 1800-talet. Og det er her han skal ha fått høyre soga om Per Gynt for fyrste gong. På Laurgard var òg Sigrid Undset ein heil sumar i 1917 for å skrive. Det er her ho ser føre seg Kristin Lavransdatter, på mellomaldergarden Jørundgard.
Prillarguri si åtvaring
Me passerer Romundgard, der Sinclair med skottetoget sitt sov i 1612 den siste natta før dei vart omringa ved Kringen og drepne i eit bakhaldsangrep av bøndene. Og det er frå denne soga Sel har kommunevåpenet sitt, med Guri som blåste i prillarhornet for å åtvare om skottetoget. Det er lett å teikne parallellar frå ein skottehær av leigesoldatar på veg ned dalen til sentraliseringskreftene som er på veg opp Gudbrandsdalen i dag. Og lett å sjå for seg Synne som ei Guri, som blåser i hornet.
200 år etter at Sinclair sov si siste natt på Romundgard, kom Christopher Bruun til bygda. På Romundgard starta han det som skulle verte Noregs andre folkehøgskule. Dette vart eit kultursentrum for heile Gudbrandsdalen og ein spydspiss i norskdomsrørsla. Frå Romundgard til Laurgard til Jørundgard. Alle desse viktige historiske plassane. Etter å ha drive folkehøgskule i Sel i tre år sa Christopher Bruun i ein tale i Studentersamfundet i 1870: «Men nødvendigt er det, at vi gjør alt, vi kan, for at hindre, at Bondeskolen i vor Dannelses Haand blir det kraftige Middel til at udrydde Bondemaalet.» Då visste han ikkje at det 149 år seinare var nett det som skulle skje, då nynorskskulen i Sel skulle leggast ned og elevane bussast til bokmålsklasser på Otta.
Berre to skular att
For det er skulespørsmålet som gjer at eg har teke turen. Hausten 2019 skulle skulen legge ned. Nesten 100 år med nynorsk opplæringsmål skulle forsvinne og endå fleire år med skulesoge. Og ingen ungar skulle lenger gå på skule i denne bygda som hadde starta folkerørsler og stogga ein utanlandsk invasjon. Elvesletta har ikkje berre fått mandelpotetene til å gro godt, men har òg bygd kulturar for danning og folkeopplysing, og for stor kunst.
Sel kommune har i dag berre to skular att: Heidal og Otta. Sjoa skule vart lagd ned på byrjinga av 2000-talet og Sel skule i
2019.
Luster er grisgrendt og storslått
Eg hadde svinga av frå E6 og ned i bygda fordi eg hadde lyst til å finne ut om Synne og Petter kunne setje ord på det som eg sjølv syntest var så vanskeleg. Eg kjem nemleg ikkje til Sel som ein objektiv observatør. Eg er ein aktivist. Det var ei skulenedlegging som var min inngang i politikken i 2009 i Luster kommune i Sogn og Fjordane. Sidan 2011 har mitt parti, Senterpartiet, styrt Luster kommune, og dei seks siste åra har eg vore varaordførar, etter at me fekk 54 prosent av røystene i 2015. Og 51 prosent i 2019. I 2015 fekk dei to partia som ikkje ville slå saman Luster med nabokommunane, Ap og Sp, til saman 79,6 prosent av røystene. Lustringane hadde sagt klårt ifrå om at me kunne klare oss åleine.
Svevnlaus i kommunestyret
I ti år har eg sete i formannskap og kommunestyre i Luster kommune og kvar haust gått inn i budsjettarbeidet med ilt i magen og svevnlause netter. Eg har lese meg gjennom alle postane for å forsøke å finne måtar å argumentere for at den skulen eller det tilbodet i den bygda skal få leve. Eg har kvidd meg i dagevis før kvart møte. Eg gjekk til val i 2011, i 2015 og i 2019 på at tenestene skal vere nær folk, og eksplisitt at eg ikkje skulle legge ned ein einaste skule. Og på desse åra har me måtta ta ned kommunebudsjettet med 35 millionar kroner. Angsten for å måtte vere med på vedtak som gjekk mot lovnadene mine, har vore ein stor del av livet mitt i tolv år. Eg kjenner på det dilemmaet som kommunestyremedlemmene i Sel har følt på. Likevel ligg sympatien min fyrst og fremst hjå dei som vil halde på skulen i Sel.
Sentralisering handlar i stort om tap. Men det er ikkje alltid så lett å setje ord på dette tapet. Og i møte med alle dei tørre, rasjonelle argumenta, korleis konverterer ein dei kjenslene om til eit tørt, forklarande språk? Korleis møter ein argument om pressa kommuneøkonomi, robuste strukturar, større sosiale miljø og høgare fagleg kompetanse? Det tek ei bygd å oppdra ein unge. Skulen plasserer borna i sterke sosiale strukturar og byggjer viktige kollektiv som går langt utanfor skuleplassen. Men korleis forklare det på det tørre, rasjonelle språket?
Det som trugar oss
Det er heilt rett at livet på bygdene på mange måtar ikkje er så ulikt livet i byen. Fordelen her er at me alle må omgåast, uansett bakgrunn, interesser eller sosial status. Men regjeringa sin sentraliseringspolitikk fører til at færre kan leve det livet. Tenester og makt vert flytta vekk frå dei folka som lever dei liva.
I Europa i dag er bygd og by stadig viktigare konfliktaksar. Der heng konfliktane saman med arbeidsløyse og fattigdom. I Noreg er konflikten annleis, her er opprøret retta mot ein politikk som trugar med å ta vekk grunnlaget for dei liva folk har valt å leve i distrikta. Me vil faktisk halde fram med å leve liv som ikkje er så forskjellige frå dei i Oslo, men regjeringa sin politikk gjer at fleire må leve dei liva i Oslo, og færre i Sel.
Det er mange likskapstrekk mellom Luster og Sel. Det er dåm av gamal stordom og rik kulturhistorie.
Grisgrendt – og storslagent
Min kommune har flest 2000-meterstoppar av alle kommunar i heile Noreg. Tre store nasjonalparkar og ein natur så vakker at ein kan ta til tårene. Her finst kulturskattar det ikkje finst maken til andre stadar. På same møte som pyramidane i Giza vart skrivne inn på Unescos verdsarvliste, kom òg ei lita stavkyrkje på Ornes på same lista, som det fyrste norske objektet. I Dale står ei kyrkje frå mellomalderen med ein vestportal som i stil er i slekt med Nidarosdomen. Munthehuset på sørsida av Lustrafjorden samla Tidemann og Gude, Flintoe, J.C. Dahl, Peder Balke og dei andre store nasjonalromantiske kunstnarane. Dei måla Luster inn i den nasjonale kunstkanon. På fugleværelset på slottet måla Flintoe Myrhønna i Jostedalen på veggen, I.C. Dahls måleri av Nigardsbreen er trekt fram som eit av høgdepunkta i KODE si samling av kunst frå 1800- og 1900-talet, og sjølvaste «Brudeferden i Hardanger» meiner mange liknar meir på Lustrafjorden, som Gude hadde sett kvar dag frå Munthehuset, enn Hardanger. 100 år seinare kom filosofen Ludwig Wittgenstein frå Austerrike til Luster for å skrive. Og oppe på ei hylle over Eidsvatnet skreiv han delar av begge hovudverka sine, Logisch-philosophische Abhandlung og Philosophische Untersuchungen. Luster er grisgrendt og storslått. Til liks med Sel har dette òg vore eit sentrum i andre tider.
Og oppi alt det storslegne har me åtte skular på 5000 innbyggjarar. Slikt vert det bråk av.
Bussen til skulen
Synne er fødd og oppvaksen i Sel. Ho har budd vekke nokre år før ho no har flytta heim med mann og born for å bu i den bygda ho elskar. Og no skal ikkje den yngste av dei tre ungane hennar få oppleve det ho og dei to eldste ungane fekk oppleve, å få gå på skulen i den bygda ein høyrer heime.
Midt i middagen kjem Petter Ulen. Han har vore ein av dei mest synlege motstandarane av nedlegging av Sel skule. Han kjem frå ein arbeidsdag på Lillehammer der han arbeider i Sparebank 1 Gudbrandsdalen. Det er tydeleg at dei kjenner kvarandre godt, og praten går lett. Dei har mykje på hjartet.
– Denne gongen kom det veldig brått på, seier Petter.
No skal elevane frå hausten bussast til kommunesenteret Otta, ein halvtime unna i buss. Det var berre sju år sidan kommunen sist gong forsøkte å legge ned skulen. Den gongen var det ein lang prosess. Det vart utarbeidd ein skulebruksplan og halde folkemøte.
Ein kode for nedlegging
Ordet skulebruksplan er ikkje kjent for alle. Vi som er i kommunepolitikken, veit at det er eit kodeord for skulenedlegging. Det er eit plandokument for å kunne planlegge ein skulestruktur, og det er fyrste steg på vegen mot å legge ned skular.
Sist kommunen ville legge ned Sel skule, var Petter ein av dei ivrigaste motstandarane, sjølv om heile bygda mobiliserte. Men det var harde frontar og kosta ein del å stå midt i den kampen. Når saka dukka opp att no, kjende både Synne og Petter seg resignerte.
– Trua på at det hjelper å kjempe, forsvinn, ein vert utmatta, seier han.
Kor attraktivt er det eigentleg å flytte
til ei bygd som ikkje har skule?
Før kommunevalet i 2016 vedtok Arbeidarpartiet, som det største partiet og som det partiet som har sete med ordføraren i kommunen sidan 1926, i partiprogrammet sitt å verne skulen i Sel. Det vart sett på som ein stor siger. No slapp dei å kjempe i denne kommunestyreperioden, skulen var redda dei neste fire åra.
Men så braut Arbeidarpartiet i Sel lovnaden sin.
Sel har ein pressa kommuneøkonomi, som mange andre distriktskommunar med nedgang i folketalet. Og både Petter og Synne har stor forståing for at kommunen er i ein pressa situasjon økonomisk. Men argumentasjonen frå kommuneleiing og ordførar har veksla. Det har blitt argumentert både økonomisk og pedagogisk. At små skular ikkje klarar å tilby gode nok tenester. Men det har òg blitt argumentert med likskap. At alle i Sel har rett på eit likt tilbod, difor kan me ikkje halde på skular som er mindre eller må gjere ting annleis.
Å satse på Sel
Synne ristar på hovudet over dette argumentet.
Petter fortel at i 2012, då Arbeidarpartiet stogga nedlegginga av Sel skule, vart det lova at kommunen skulle satse på Sel. At ein skulle kome med tiltak som skulle endre folketalsutvikling i bygda. Men det har ikkje skjedd noko som helst. Og så plutseleg kjem det eit nytt framlegg om å legge ned Sel skule.Å
Han finn fram eit gamalt utklipp frå ei avis og fortel at i 1974, då elevtalet gjekk ned på Sel skule, møtte kommunen dette med å legge ut eit nytt byggjefelt. Og elevtalet gjekk opp att.
For folka i Sel trur på Sel, men dei opplever ikkje at kommunen spelar på lag med dei. At kommunen trur at ein kan snu ei negativ utvikling i bygda, at det går an å gjere noko for å auke folketalet.
Difor svir det ekstra at dei same politikarane som legg ned skulen i Sel, mot bygdefolket sin anti-sentraliseringsargumentasjon nytta nett same anti-sentraliseringsargumentasjon då Nortura la ned slakteriet på Otta. Etter ein lang kamp mista 78 arbeidarar jobben på Gudbrandsdalen sitt einaste slakteri i 2019. Her kjempa ordførar og Ap-leiing hardt for å hindre sentralisering av slakteriet. Ordførar Pryhn sa under kampen at det var slitsamt for vertskommune og tilsette å ha usikkerheit rundt slakteriet på Otta nok ein gong. Då er parallellane slåande til skulenedlegginga på Sel.
Ei sovande bygd
– Ser dei ikkje at me eigentleg kjempar for det same, seier Petter. – I dette biletet er det heilt utruleg at dei ikkje forstår kvifor me kjempar for bygda og skulen vår.
Både Synne og Petter er redde for at folk vert resignerte. Om skulen forsvinn, er dei redde for at bygda skal verte daud. Dei er redde engasjementet forsvinn, og at lagslivet forsvinn.
– I slike små samfunn må alle ta ansvar i organisasjonslivet og for at det skal skje noko i bygda, seier Synne.
Då eg var der, låg det eit hus til sals i Sel, eit hus som hadde lege ute lenger enn det som var vanleg. Begge er redde ingen skal flytte til Sel lenger. I dag er barnehagen full, men kor attraktivt er det eigentleg å flytte til ei bygd som ikkje har skule? Om du skal bu i Sel og arbeide på Dovre eller i Vågå no, så må du bruke ein halv time morgon og ettermiddag på å skysse ungane til og frå Otta, dersom dei skal vere på SFO. Sel vert mindre attraktivt.
Inn i politikken
Både Petter og Synne har vore med i Sel Ap, for å kunne vere med og kjempe for skulen og bygda. Og nett som dei melde eg meg inn i eit politisk parti då skulen i bygda mi vart truga av nedlegging. For meg var skulenedlegging den politiske enkeltsaka som gjorde at eg melde meg inn i eit politisk parti. Og at eg melde meg inn i det einaste politiske partiet som hadde eit klart syn i saka.
Men til skilnad frå dei så har eg skaffa meg ein posisjon med makt til å kjempe denne kampen. At eg likevel var med på å utarbeide ein skulebruksplan i 2017, var eit stort nederlag. Eg var med rundt på fleire folkemøte i dei ulike skulekrinsane. Stemninga var nokre stadar ganske amper. I det politiske miljøet opplevde eg at det var meir resignasjon. Det er alltid eit spørsmål om kor mange kampar folk orkar å kjempe, og eg kjenner det frå mitt eige politiske liv òg. Nokre gongar gjev ein til slutt etter.
Eg har lese høyringsdokumentet som Sel kommunen la fram før nedleggingsvedtaket i 2019. Det er vanskeleg å lese ut av dokumentet kva summen ein sparar, er. Eller kva som er argumenta for nedlegginga. Synne og Petter fortel at argumentasjonen endrar seg heile tida.
– Alle forstår at det handlar om økonomi, men det vert aldri sagt eksplisitt. No i siste runde brukte dei argumentet at dei skulle ikkje legge ned skulen, dei skulle berre endre krinsgrensene.
Kjensla av å ikkje eigentleg bli høyrd på kan vere sterk i sentraliseringssaker. At sjølv om du møter politikarane med gode argument, så følger desse sakene sin eigen logikk. Store einingar er betre enn små: sosialt, økonomisk og administrativt.
Når ingen vil svare
Synne fortel at ho har skrive lesarbrev i GD og stilt politikarane konkrete spørsmål, men aldri fått svar.
– Eg har forsøkt meg på debatt, men ingen politikarar har vore interesserte i å svare. Og dei har vore lite å sjå. Det har sjølvsagt òg vore vanskeleg at framlegget om nedlegging kom så plutseleg. Både Petter og Synne seier dei kjende seg tekne på senga.
– I førre runde var det meir engasjement, denne gongen kom det veldig plutseleg, og meir uventa, seier dei.
Det er ikkje slik at dei ikkje forstår argumenta for nedlegging, og dei skjønar godt det uføret som kommunen er komen opp i. Men dei er heilt klare på at det ville kjennast betre om Ap klart og tydeleg sa kva dei meinte, ikkje dukka unna og prøvde seg med andre argument enn dei reint økonomiske. Alle desse sentraliseringsargumenta om betre sosiale miljø, større fagmiljø, meir konkurransedyktige arbeidsplassar opplever dei som berre skinargument for det eigentlege argumentet, som er økonomi.
Det som går tapt
Motstanden mot skulenedlegginga har vore stor, og kanskje er det restane av dei gamle folkerørslene i Sel som har teke opp kampen mot sentraliseringsviljen på Otta. Og i Oslo.
Dette som Synne og Petter er redde for, handlar ikkje berre om ein skule. Det handlar om tap av engasjement og folk og kraft. Det er jo på mange måtar det steingarden rundt desse bygdene er bygd av. For meg har frykta for sentralisering vore ei fysisk oppleving, og ho har teke form som ein mild angst. Angsten for at eg ikkje skal klare å redde den strukturen som gjer Luster til Luster, med sine levande bygdesamfunn og desentraliserte struktur. Frykta for tap av ein måte å organisere seg og å vere saman på. Eg trur sterkt at ein desentralisert struktur skapar kollektiv, og at sentralisering pulveriserer desse kollektiva og gjer tilhøyrsla og samhaldet svakare. Frykta for å misse desse tenestene og tilboda er frykta for å tape det som held oss saman, og det som gjer oss trygge. Det er tap av noko av det mest grunnleggande me treng.
Vi som vassar i pengar
Dei som kjenner kommunen min, vil le av angsten eg ber på. Med god grunn. Luster er ein av dei aller rikaste kommunane i Noreg. Kommunen har toppa lister over kommunar med det aller beste kommunale tilbodet. Luster kommune har hatt innkomer av kraft sidan krafteventyret tok til på byrjinga av 1900-talet, men det var då Årdal og Sunndal verk (ÅSV) bygde ut Fortun-vassdraget til det som då skulle bli eit av Noregs største kraftverk, at dei store innkomene kom. Seinare bygde Statkraft ut både Leirdøla og seinare Jostedøla. På grunn av dette har me kraftinnkomer andre kommunar berre kan drøyme om. Me betalar for eitt skianlegg, tre basseng, åtte skular, ti kyrkjer og ei eiga ferje. Og me er ikkje meir enn litt over 5000 menneske.
Kommunen har hatt økonomiske musklar til å byggje opp gode tenester og tilbod til innbyggjarane som knapt nokon andre. Som konsulenten frå KS sa då han vitja kommunestyret: «De vassar i pengar!» Og visst gjer me det. Og dei har me brukt til å byggje ein kommune som har levande bygder og svært gode tilbod. Ein kommune det er skikkeleg godt å bu i. Og ein kommune som ikkje slit med mange av dei utfordringane som andre distriktskommunar gjer. Me har tilflytting, me rekrutterer godt til stillingar, og me leverer gode tenester.
Livet i Luster
I ein trappeoppgang på vitskapssenteret i Bremen heng der eit kunstverk med store bokstavar skrivne over veggen: «Wahrheit ist eine Frage der Perspektive». Altså at sanninga er eit spørsmål om perspektivet. Eller: Kvar du står, avgjer kva du ser.
Eg er frå ein heilt annan stad i landet, men likevel valde eg Luster. I 15 år har eg budd i kommunen, 14 av dei i den vesle bygda Jostedalen langt oppe i ein blinddal med om lag 400 innbyggjarar. Då eg kom hit, vart eg sjef for eit tilflyttings- og bygdeutviklingsprosjekt, seinare vart eg kommunepolitikar. Det er her ungane mine er vaksne opp, dette er barndomsbygda deira. Dette er blitt flokken min no. Og med dei deler eg viktige fellesskap og ei tru på at det faktisk tek ei heil bygd å oppdra ungar. Men nokre gongar tek livet uante vegar, og eit samlivsbrot snudde perspektivet på hovudet. No står eg oppe i eit personleg spørsmål om tap av den bygda eg i 14 år har brukt mykje krefter på å halde oppe, og å få andre til å kome flyttande til. No sel eg huset mitt og vel alt dette vekk, med tungt hjarte.
Kjensla av å ikkje eigentleg bli høyrd
kan vere sterk i sentraliseringssaker
Det politiske prosjektet mitt har i stor grad vore prega av ståstaden min her i verkeleg grisgrendte Noreg. I ei pitte lita bygd der mykje står på spel til kvar tid. Det er ei konstant redsle for tap. For å misse folk, skule, butikk og hotell. Eg hadde aldri trudd at eg skulle bli ein av dei som kunne bli vekke.
Vegen vekk frå Jostedalen
Mi sanning er bygd her, Jostedalen er mitt perspektiv. Mitt bilete av verda er prega av at eg bur ein særskild stad. Om eg ikkje lenger kan bu i Jostedalen, er eg redd mitt syn på viktige politiske spørsmål vil endre seg. Det er ein skremmande tanke.
Som politikar har eg erfart kor lett det er å fatte avgjerder om ting som ikkje vedkjem meg personleg, og kor vanskeleg det er om eg skal fatte avgjerder som påverkar folk eg kjenner.
Når sentrale styresmakter pillar ut stein for stein i den muren som gjer at eg kan bu her og ha eit godt liv, kjennest det dramatisk. Og om det er dramatisk i ein rik kommune som Luster, er det endå meir dramatisk andre stadar i landet. Men i reine tal er det ikkje så mange som blir ramma av det. Det dramatiske ligg i at ein viktig del av det som gjer livet fint eller trygt, forsvinn. Og når me kjempar mot å misse stadig fleire slike ting, vert me skulda for å vere mot alt, og for alltid å seie nei. Det er ikkje alltid så enkelt å setje ord på kva me er «for». Det næraste eg har kome, er at me er for det som bind oss saman: skule, butikk, stadar å møtast. Me er for at steingarden har nok steinar til å haldast saman.
Når alt blir sentralisering
Me er for at steingarden har nok steinar til å haldast saman
Sentraliseringspolitikk er så mykje meir enn berre dei store, sentraliserande reformene. Han er òg fordelingspolitikk og landbrukspolitikk, og kraftpolitikk, til dømes. Når distriktspolitiske omsyn ikkje skal takast i den ålmenne politikken, vert all politikk sentraliseringspolitikk.
I Sel ville eg finne ut om Synne og Petter kunne setje ord på kva dei var redde for å tape, betre enn eg. Eg møtte nokon som såg veldig likt på verda som eg, og som strevde, nett som eg, med å seie nett kva dei var redde for å miste. Men mest ville eg kanskje at dei skulle fortelje den historia til meg, for å sikre og byggje og meisle inn perspektivet i meg sjølv. Slik at om eg misser bygda mi, så har eg i alle fall gjort mitt for at eg ikkje misser ståstaden.
Epilog
10. mars i år var eg med i valstyret og vedtok å legge ned sju av ti røystekrinsar i kommunen, mellom anna min eigen. Innføringa av det nye elektroniske røystesystemet EVA gjer det vanskeleg å oppretthalde ti røystestyre som alle skal få opplæring i å meistre det nye systemet. Me legg difor opp til røysting i desse krinsane veka før valet, med kommunen sitt omreisande røystestyre. Eg hadde gått til møtet fast bestemt på å hindre denne nedlegginga. Men eg let meg overtyde då det viste seg at me framleis kan ha røysting i alle krinsane, berre ikkje på valdagen. Då eg kom heim, var eg innom butikken og måtte fortelje ein av sambygdingane mine kva me hadde gjort. Det vart heilt stille, og eg kunne sjå at ho vart blank i auga. Eg prøvde å argumentere for at det framleis vert fullt mogeleg å røyste i bygda vår, og at skulen framleis kan halde valkafé, slik dei alltid har. Berre ikkje på valdagen. «Men det handlar om identiteten vår, no kjem dei til å legge ned alt.» Eg gjekk derifrå og kjende at eg hadde svikta, og at eg kanskje alt hadde endra perspektiv og var på veg vekk.
Marit Tennø er politikar for Senterpartiet og har vore varaordførar i Luster.
Artikkelen vart først publisert i Syn og Segn 2-2021.
