Den viktigaste ingrediensen i alle kokebøker står ikkje i nokon av oppskriftene.
Av Idun Alma Eikrem Torvik Ramsdal
Sonen min og eg skal ete lunsj, og så kjem eg på at vi kan bla i ei kokebok medan vi et. Eg kikkar i hylla der dei står, og tar fram ei eg ikkje har sett i på lenge – Under valnøttreet, skriven av mor og dotter Bergenström.
Medan vi et grovbrødskivene våre der ved kjøkkenbordet, blar eg opp på første side.
«Grin du, mamma?» spør sonen min.
Ja, eg gjer visst det. Eg grin og smiler om kvarandre.
«Mormor har skrive her», seier eg. «Berre sjå!»
Så les eg høgt til han helsinga mamma skreiv til meg då ho gav meg boka for ti år sidan.
Mjuke trådar
Forholdet mitt til matlaging er komplisert, det varierer frå periode til periode, frå dag til dag, frå måltid til måltid. Det er spanande og kjedeleg, det er energigjevande og tappande, det er både ei glede og ei irriterande nødvendigheit. Det er ytterpunkta, og alt imellom.
Forholdet mitt til kokebøker er annleis, det er enklare, det er ein stad der eg kan ro i land og finne kvile.
Eg kan nok takke mamma for det. Eg vaks opp i ein heim med hyllemeter på hyllemeter med bøker – romanar og dikt, klassikarar og leksikon, barnebøker og fagbøker, men dei som var mest brukte, mest bladde i og sett i, stod i den vesle bokhylla på kjøkenet.
Forholdet mitt til matlaging er komplisert.
Mamma samla på kokebøker, og ho viste meg at det er mange måtar å bruke dei på.
Nokre gonger låg dei oppslegne på kjøkkenbenken medan ho vog opp nøyaktige mål i ei kakeoppskrift. Men oftast hadde ho ei i fanget i ein god stol eller i sofaen. Ho kikka i dei som inspirasjon ein kveld med nype-te i koppen, eller ein helgemorgon med kaffi i kruset.
Ho las delar av dei som noveller, studerte dei som fagbøker, naut synet av dei som biletbøker, og dukka kortvarig ned i dei som dikt.
Eg trur mange gonger at det ikkje handla om maten heller. Ho kunne reise til Italia i boka om mat frå Middelhavet, eller ho kunne dra tilbake til eit kakebord i barndomsheimen. Og inni bøkene la ho det kjæraste ho hadde – teikningar frå oss borna og morsdagskort, kort frå venninner, avisutklipp og eit og anna bilete av dei ho var glad i.
Fremst i bøkene brukte ho ofte å skrive noko, også når ho skulle behalde boka sjølv. Det var ikkje langt, og kunne handle om forskjellig. Ofte var det datoen, noko om kvar boka var kjøpt, og kanskje noko lite om korleis livet var akkurat då. Det var små helsingar – mjuke trådar ho spann frå det som var der og då, til ei framtid ingen av oss visste noko om.
Kakeboka på golvet
Den boka eg syntest var aller finast av bøkene i huset då eg var lita, var ei kokebok om kaker. Ho var så stor og baksete å få med seg at eg ofte berre vart sitjande med henne på golvet.
Der var ei kvit kake i tre etasjar med rosa marsipanroser og sølvkuler, der var raud gelé med bringebær som liksom lyste imot meg, der var tynne sjokoladar som likna lønneblad.
Eg veit ikkje om eg nokon gong har laga noko i den kokeboka. Eg berre såg i henne og drøymde, såg i henne igjen og drøymde litt til.
For meg var det noko vakkert eg kunne sjå på. Ei oppleving eg fekk ha midt mellom bokhylla og skåla med kattemat på kjøkkengolvet. Det var kunsten for kunstens skuld, eg trong ikkje gjere noko med det, det trong ikkje ha nokon funksjon.
Ho har ingen funksjon no heller. Ho står der berre i hylla mi og samlar støv, bortsett frå når eg ein sjeldan gong kikkar litt i henne.
Men, likevel. Det er nok å sjå ryggen på boka, så transporterer ho meg tilbake – brått kan eg kjenne kjøkkengolvet mot undersida av låra mine, sjå lyset som fell skrått gjennom vindauget, kjenne begeistringa.
«Til mamma. Du er god og fin.»
Vi et lunsjen vår og blar vidare i Under valnøttreet, sonen min og eg.
Han vil at vi skal kikke i kapittelet om sjokolade, eg vil bla i det om sitrus. Så bestemmer vi annankvar gong. Vi les om kombinasjonen chili og sjokolade, så drøymer vi litt om varme sommardagar når vi les om limonade. Vi ser på bilete av kardemommebollane vi laga på den førre staden vi budde. Kanskje vi skal lage dei igjen – her, på dette kjøkkenet?
Vi et og ser, mimrar og drøymer, og så, mellom to boksider, kjem vi til eit kort sonen min skreiv for eit par år sida: «Til mamma. Du er god og fin.» G-en og d-en er snudde omvend veg, han har teikna eit raudt hjarte rundt det han har skrive. Så kjem vi til eit gamalt fødselsdagskort frå ei venninne.
Han vil at vi skal kikke i kapittelet om sjokolade, eg vil bla i det om sitrus.
Eg les høgt det vi kjem over, og heile tida har eg denne kjensla av å vere nær – nær det som er, og det som var.
Då vi har ete opp grovbrødskivene, går sonen min tilbake til Donald-bladet, medan eg ryddar opp etter oss. På kjøkkenbenken ligg det ei heilt ny kokebok. Eg fekk henne til bursdagen min. Ikkje av mor mi, ho har dessverre vore borte i fleire år no.
Eg blar litt i henne, før eg finn fram ein penn og skriv litt på den første sida – datoen, kven eg fekk boka av, og eit par setningar om livet vårt no.
Så legg eg eit par av bursdagskorta mellom boksidene, før eg set både den gamle og den nye kokeboka opp att i mi eiga hylle.
Idun Alma Eikrem Torvik Ramsdal (f. 1983) er frilansskribent og elev ved NFFOs forfattarskule. Ho har utdanning innan musikk, medisin og nordisk.
Foto: Nati Melynchuk/Unsplash
